Zmiana zasad opodatkowania międzynarodowych korporacji ​od 2025 r.

Reforma opodatkowania międzynarodowego

W dobie globalizacji i dynamicznej cyfryzacji gospodarki międzynarodowe grupy kapitałowe coraz częściej wykorzystują różnice w systemach podatkowych poszczególnych państw, przenosząc zyski do jurysdykcji o niskich stawkach podatkowych. Aby przeciwdziałać tym praktykom, Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (dalej: OECD) opracowała zestaw regulacji w ramach Projektu do spraw przeciwdziałania erozji podstawy opodatkowania i przenoszeniu zysku 2.0 (dalej: BEPS 2.0).

Ustawa OpodWyrGrupMiedzKrajU implementuje do polskiego porządku prawnego przepisy dyrektywy 2022/2523/UE, której celem jest wdrożenie w Unii Europejskiej Globalnych zasad przeciwdziałania erozji podstawy opodatkowania (dalej: zasady GloBE), tj. głównej części tzw. Filaru II OECD.

Na podstawie tych zasad na świecie ma zostać ustanowiony minimalny poziom opodatkowania działalności gospodarczej. Filar II OECD stanowi obok Filaru I jeden z dwóch elementów globalnej reformy podatkowej opracowywanej w ramach BEPS 2.0.

Filar I OECD zakłada:

1. w ramach Kwoty A – częściowe przeniesienie praw do opodatkowania do jurysdykcji, w których następuje konsumpcja dóbr i usług (dla największych i najbardziej dochodowych grup międzynarodowych) oraz
2. w ramach Kwoty B – zmianę zasad cen transferowych dla transakcji sprzedaży, w ramach których dystrybutor hurtowy nabywa towary od podmiotu powiązanego w celu ich hurtowej dystrybucji na rzecz podmiotów niepowiązanych.

Filar II OECD składa się z:

1. zasad GloBE, które wprowadzają minimalny globalny poziom efektywnego opodatkowania dużych przedsiębiorstw międzynarodowych (tzw. globalny minimalny podatek) oraz
2. traktatowej zasady dodatkowego prawa do opodatkowania (STTR) pozwalającej państwom źródła na nałożenie dodatkowego opodatkowania na niektóre kategorie płatności wychodzące z danej jurysdykcji do podmiotów powiązanych w innej jurysdykcji.

Dyrektywa 2022/2523/UE, a tym samym implementująca ją OpodWyrGrupMiedzKrajU, służą wprowadzeniu wyłącznie zasad GloBE.

Wprowadzenie systemu tzw. globalnego podatku minimalnego

Rozwiązaniem dla problemów opodatkowania międzynarodowego, opisanych powyżej, jest wprowadzenie tzw. globalnego podatku minimalnego. System ten zakłada, iż największe międzynarodowe przedsiębiorstwa będą co roku weryfikowane pod kątem spełnienia minimalnego poziomu efektywnego opodatkowania wynoszącego 15%. W przypadku gdy efektywna stawka podatkowa dla dochodów danej grupy w konkretnej jurysdykcji będzie niższa niż 15%, nałożony zostanie podatek wyrównawczy (top-up tax).

Wprowadzany system opiera się na trzech rodzajach podatków wyrównawczych:

1. globalny podatek wyrównawczy – określany w dyrektywie 2022/2523/UE jako zasada włączenia dochodu do opodatkowania (dalej: IIR),
2. krajowy podatek wyrównawczy – w zależności od kontekstu określany także jako „kwalifikowany” (dalej: QDMTT),
3. podatek od niedostatecznie opodatkowanych zysków – w dyrektywie 2022/2523/UE znany jako zasada niedostatecznie opodatkowanych zysków (dalej: UTPR).

Zasada IIR nakłada na jednostkę dominującą najwyższego szczebla obowiązek zapłaty podatku wyrównawczego za nisko opodatkowane jednostki zależne w innych jurysdykcjach. Mechanizm ten przypomina obowiązujące już w wielu krajach, w tym w Polsce, regulacje dotyczące opodatkowania kontrolowanych jednostek zagranicznych.

Podatek QDMTT działa na podobnych zasadach co IIR, jednak różni się tym, iż podatek wyrównawczy jest pobierany przez państwo, w którym znajdują się nisko opodatkowane jednostki grupy. Oznacza to, iż podatek jest płacony w miejscu generowania dochodu, a nie tam, gdzie znajduje się jednostka dominująca.

W dyrektywie 2022/2523/UE wprowadzono także rozszerzenie standardów OECD – IIR i QDMTT – na duże grupy krajowe, czyli te operujące wyłącznie w granicach jednego państwa członkowskiego.

Z kolei zasada UTPR obciąża podatkiem wyrównawczym jednostki z grupy w danej jurysdykcji, jeżeli jednostka dominująca znajduje się w kraju, który nie stosuje zasady IIR. Dzięki temu mechanizmowi system zapewnia wyrównanie poziomu opodatkowania niezależnie od lokalizacji jednostek grupy.

Efektywna stawka podatkowa i mechanizmy wyrównawcze

Jednym z kluczowych elementów zasad GloBE jest obliczanie efektywnej stawki podatkowej (dalej: ETR) dla każdej jurysdykcji, w której działa grupa. Stawkę tę oblicza się jako stosunek skorygowanych podatków kwalifikowanych do kwalifikowanego dochodu netto w danym państwie. jeżeli ETR jest niższa niż 15%, jednostki dominujące muszą zastosować mechanizmy wyrównawcze, aby uzupełnić różnicę.

Kalkulacja uwzględnia różnice wynikające z lokalnych przepisów podatkowych oraz ewentualne ulgi czy zwolnienia. Wprowadzenie minimalnego poziomu opodatkowania eliminuje możliwość sztucznego obniżania ETR przez międzynarodowe grupy kapitałowe.

Wyłączenia i tzw. bezpieczne przystanie

W celu zapewnienia proporcjonalności regulacji zasady GloBE przewidują liczne wyłączenia, takie jak:

1. jednostki rządowe – np. organizacje międzynarodowe, fundusze emerytalne czy organizacje nienastawione na zysk;
2. bezpieczne przystanie – ograniczają stosowanie zasad w przypadkach o niskim ryzyku unikania opodatkowania, np. gdy działalność grupy jest skoncentrowana w jednym państwie o niskim poziomie opodatkowania.

Tymczasowe zwolnienia

Zasady GloBE przewidują okresowe zwolnienia dla nowych grup międzynarodowych lub takich, które prowadzą działalność w ograniczonej liczbie jurysdykcji. Przykładowo, grupy spełniające określone kryteria mogą być zwolnione z obowiązku stosowania zasad GloBE przez pierwsze 5 lat działalności.

Polski krajowy podatek wyrównawczy

Polska, w ramach implementacji dyrektywy 2022/2523/UE, zamierza wprowadzić QDMTT. Rozwiązanie to pozwala państwu na pobieranie podatku wyrównawczego od jednostek składowych zlokalizowanych na jego terytorium, bez konieczności odprowadzania podatku do innych krajów, w których znajdują się jednostki dominujące.

Obowiązki sprawozdawcze i administracyjne

Implementacja zasad GloBE wiąże się z wprowadzeniem nowych obowiązków sprawozdawczych. Międzynarodowe grupy kapitałowe będą zobowiązane do sporządzania deklaracji informacyjnych, które będą zawierały szczegółowe dane o dochodach, podatkach i efektywnych stawkach podatkowych w poszczególnych jurysdykcjach.

Przepisy przejściowe i dostosowawcze

Przewidziane regulacje dostosowawcze obejmują m.in.:

1. okresowe zwolnienia dla nowych grup;
2. ułatwienia w kalkulacji podatków w pierwszych latach obowiązywania zasad;
3. tymczasowe przepisy dotyczące ujmowania podatków odroczonych.

Wyzwania związane z implementacją dyrektywy 2022/2523/UE

Implementacja przepisów dyrektywy 2022/2523/UE niesie ze sobą istotne wyzwania, w tym:

1. konieczność dostosowania krajowych systemów podatkowych;
2. wysokie wymagania sprawozdawcze i administracyjne;
3. ryzyko dublowania obowiązków w przypadku współistnienia krajowego i globalnego podatku wyrównawczego.

Etap legislacyjny

Prezydent RP podpisał 15.11.2024 r. ustawę z 6.11.2024 r. o opodatkowaniu wyrównawczym jednostek składowych grup międzynarodowych i krajowych (Dz.U. z 2024 r. poz. 1685). Jej przepisy wejdą w życie 1.1.2025 r.