5 miesięcy temu
Ważne zmiany w Kodeksie karnym od 1 października 2023 r.
2 grudnia 2022 r. Prezydent podpisał Ustawę z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie z początkowo przewidzianym vacatio legis, większość przepisów miała wejść w życie 14 marca 2023 r., jednakże wejście w życie reformy kodeksu karnego zostało przełożone na dzień 1 października 2023 r. Już od momentu przedstawienia projektu nowelizacji prawa karnego wzbudzała ona kontrowersje wśród karnistów. Ustawa przewiduje znaczące zaostrzenie niektórych przepisów a także wprowadza nowe typy przestępstw. W sumie obejmuje ok. 250 zmian w brzmieniu dotychczasowych przepisów.
Poniżej przedstawiamy Państwu najważniejsze zmiany jakie weszły w życie 1 października 2023 r.
Nowy wymiar kary pozbawienia wolności, w tym likwidacja osobnej kary 25 lat pozbawienia wolności
Przepisy nowelizacji likwidują osobną karę 25 lat więzienia i wprowadzają możliwy do orzeczenia przez sąd zakres kary więzienia – do tej pory górną granicę terminowej kary więzienia stanowiło 15 lat, w tej chwili jest to lat 30. Dolna granica pozostaje bez zmian – 1 miesiąc. Do tej pory w polskim prawie karnym funkcjonowała trzykondygnacyjna struktura tej kary- od miesiąca do 15 lat, 25 lat oraz kara dożywotniego pozbawienia wolności). Od 1 października 2023 r. wprowadzono elastyczny wymiar kar, co oznacza, iż Sąd może orzec np. karę 19 lat pozbawienia wolności.
Kara dożywotniego więzienia bez możliwości warunkowego zwolnienia
Nowelizacja kodeksu karnego wprowadza tzw. bezwzględne dożywocie. Wprowadzenie przez ustawodawcę tego typu kary wywołało wiele kontrowersji. Kara ta będzie mogła być wymierzana sprawcom najpoważniejszych zbrodni oraz recydywistom. Sąd będzie mógł orzec zakaz warunkowego zwolnienia wobec osoby skazanej na karę dożywotniego więzienia w wypadku:
- popełnienia czynu po wcześniejszym prawomocnym skazaniu za przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu, wolności, wolności seksualnej, bezpieczeństwu powszechnemu lub za przestępstwo o charakterze terrorystycznym na dożywotnie pozbawienie wolności albo pozbawienie wolności na co najmniej 20 lat,
- gdy charakter i okoliczności czynu oraz postępowanie i charakter sprawcy wskazują, iż jego pozostawanie na wolności spowoduje trwałe niebezpieczeństwo dla życia, zdrowia, wolności lub wolności seksualnej innych osób.
Wyższe kary dla sprawców niektórych przestępstw
W najnowszych zmianach prawa karnego materialnego mieszczą się również modyfikacje prawne, które znacząco zaostrzają odpowiedzialność karną wobec sprawców przestępstw przeciwko życiu, zdrowiu, wolności seksualnej i własności.
Mowa tu o takich przestępstwach, jak:
- spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu – w tej chwili za to przestępstwo będzie można orzec karę od 3 do 20 lat;
- bójka i pobicie – podwyższono zarówno dolną (z 1 miesiąca do 3 miesięcy), jak i górną (z 3 lat do 5 lat) granicę zagrożenia karą;
- rozbój – górna granica kary została podwyższona z 12 do 15 lat;
- zgwałcenie dziecka – po nowelizacji za to przestępstwo będzie można orzec karę więzienia na czas nie krótszy od lat 5 albo dożywocie (wcześniej dolna granica wynosiła 3 lata);
- zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem – w tej chwili kara za to przestępstwo mieści się w przedziale od lat 5 albo kara dożywotniego pozbawienia wolności;
- zgwałcenie z następstwem w postaci śmierci ofiary – od 8 lat więzienia albo dożywocie;
- gwałt na kobiecie ciężarnej – od 3 do 20 lat pozbawienia wolności;
- gwałt z posługiwaniem się bronią – od 3 do 20 lat pozbawienia wolności;
- gwałt z nagrywaniem przebiegu czynu – od 3 do 20 lat pozbawienia wolności;
- kierowanie grupą terrorystyczną – od 3 lat pozbawienia wolności.
Zmiany w kodeksie karnym podnoszą także sankcję za umyślne przestępstwo fałszywego oskarżenia innej osoby o popełnienie czynu zabronionego lub przewinienia dyscyplinarnego. w tej chwili sprawca podlega karze więzienia od 3 miesięcy do lat 5. Do 1 października 2023 – sprawca tego typu przestępstwa podlegał karze grzywny lub karze ograniczenia wolności albo więzienia do lat 2.
Nowe typy przestępstw
- Nowelizacja kodeksu karnego wprowadza nowe typy przestępstw, które do tej pory nie były znane w porządku prawnym:
- przyjęcie zlecenia zabójstwa (dodany art. 148a k.k.)- zagrożone karą więzienia od 2 do 15 lat;
- przygotowanie do zabójstwa (dodany art. 148 § 5 k.k.)- zagrożone karą więzienia od 2 do 15 lat;
- uchylanie się od wykonania obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo nawiązki (dodany art. 244c k.k.);
- nowy typ wymuszenia rozbójniczego, t.j. wymuszenie mienia poprzez szantaż – zagrożone karą więzienia od roku do 10 lat;
- kradzież tablic rejestracyjnych (dodany art. 306 c k.k.)- zagrożone karą więzienia od 3 miesięcy do lat 5. Warto wspomnieć, iż dotychczas czyn taki stanowił wykroczenie z art. 119 kodeksu wykroczeń i zagrożony był karą aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny;
Podwyższenie progu wykroczenia
Przed 1 października 2023 r. granica „oddzielająca” wykroczenie od przestępstwa wynosiła 500 zł. w tej chwili reforma Kodeksu karnego podwyższyła tę granicę do 800 zł. Oznacza to, iż od tej pory kradzież, paserstwo czy też niszczenie mienia do wysokości tej kwoty będzie jedynie wykroczeniem, a nie przestępstwem. Co interesujące ostatnia zmiana omawianej kwoty – wówczas z ¼ minimalnego wynagrodzenia na 500 zł miała miejsce w listopadzie 2018 r.
Wyższe grzywny
Wyższy wymiar kar więzienia nie jest jedyną zmianą w karalności, jaka nastąpiła w ostatniej nowelizacji Kodeksu karnego. Wprowadzono także wyższe grzywny. Utrzymano zasadę, iż najniższa liczba stawek dziennych grzywny wynosi 10. Jednak o ile przestępstwo zagrożone jest zarówno grzywną, jak i karą pozbawienia wolności, to grzywnę wymierza się w wysokości nie niższej niż:
- 50 stawek- w przypadku zagrożenia karą więzienia nieprzekraczającą roku
- 100 stawek– w przypadku zagrożenia karą więzienia nieprzekraczającą 2 lat
- 150 stawek– w przypadku zagrożenia karą więzienia przekraczającą 2 lata.
Odpowiedzialność karna nieletnich
Reforma wprowadza, iż nieletni, którzy po ukończeniu 14 lat, a przed ukończeniem 15, dopuszczą się czynu zabronionego w postaci zabójstwa typu kwalifikowanego (art. 148 § 2 lub 3) będą mogli odpowiadać na zasadach określonych w Kodeksie karnym, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego adekwatności i warunki osobiste za tym przemawiają oraz zachodzi uzasadnione przypuszczenie, iż stosowanie środków wychowawczych lub poprawczych nie jest w stanie zapewnić resocjalizacji nieletniego.
Przedawnienie
Zmianom ulegają także okresy przedawnienia. Okres przedawnienia za zbrodnię zabójstwa ulega wydłużeniu o 10 lat w stosunku do poprzednio obowiązujących przepisów. Oznacza to, iż karalność przestępstwa wobec sprawcy zabójstwa przedawni się z upływem 40 lat. Zmiany w zakresie przedawnienia dotyczą także karalności przestępstw przeciwko życiu lub zdrowiu, popełnionych na szkodę małoletniego, zagrożonych karą, której górna granica przekracza 5 lat pozbawienia wolności, a także wobec sprawców przestępstw przeciwko wolności seksualnej i obyczajności popełnionych na szkodę małoletniego albo gdy treści pornograficzne obejmują udział małoletniego. W tych wypadkach karalność nie ustanie wcześniej niż przed ukończeniem przez małoletniego 40 roku życia.
Nowelizacja zakłada również w określonych okolicznościach przepadek pojazdu za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości. Zmiany te wejdą w życie dopiero w dniu 14 marca 2024 r. O tym kiedy będzie można stracić auto w myśl nowych przepisów wyjaśnimy Państwu w następnym artykule.
Zapraszamy na poradę prawną
Tak prezentuje się nowelizacja prawa karnego, która ostatnio zaszła w polskim prawie. Na ten moment ocena tych zmian w praktyce nie jest możliwa. Musimy pamiętać, iż do tych zmian nie ma jeszcze linii orzeczniczych i stanowisk doktryny. Na to potrzeba czasu. Z tego powodu skorzystanie z pomocy adwokata w postępowaniu karnym zwiększy poczucie bezpieczeństwa ich uczestników i zapewni aktywny udział w procesie.
Zapraszamy do kontaktu bezpośredniego lub telefonicznego pod numerem: +48 882 120 775 celem umówienia wizyty lub porady on-line – skontaktuj się z nami. Powierzając swoją sprawę zespołowi naszej Kancelarii, otrzymujesz pomoc doświadczonych adwokatów i gwarancję profesjonalnej opieki prawnej.
Autor: Adwokat Katarzyna Kubit
