Bezzałogowe statki powietrzne pod kontrolą prawa

Podstawa prawna oraz cel regulacji

Projekt rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie krajowych scenariuszy standardowych został opracowany w celu wykonania delegacji ustawowej zawartej w art. 156d ust. 13 ustawy z 3.7.2002 r. – Prawo lotnicze (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2110). Przepis ten zobowiązuje ministra adekwatnego do spraw transportu do określenia w drodze rozporządzenia katalogu krajowych scenariuszy standardowych (dalej: NSTS) w odniesieniu do operacji z użyciem bezzałogowych statków powietrznych wykonywanych w tzw. kategorii „szczególnej”.

Nowelizacja stanowi odpowiedź na potrzebę prawnego umocowania uprzednio funkcjonujących jedynie w formie wytycznych Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego rozwiązań operacyjnych, stosowanych przez operatorów systemów bezzałogowych statków powietrznych w praktyce. Przekształcenie wytycznych w przepis rangi wykonawczej umożliwia formalne wykonywanie operacji lotniczych na podstawie NSTS jako scenariuszy ustandaryzowanych w porządku krajowym.

Rzeczywisty stan regulowanej dziedziny

Przepis art. 56 ust. 8 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 2018/1139 z 4.7.2018 r. w sprawie wspólnych zasad w dziedzinie lotnictwa cywilnego i utworzenia Agencji Unii Europejskiej ds. Bezpieczeństwa Lotniczego oraz zmieniającego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 2111/2005, (WE) nr 1008/2008, (UE) nr 996/2010, (UE) nr 376/2014 i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/30/UE i 2014/53/UE, a także uchylającego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 552/2004 i (WE) nr 216/2008 i rozporządzenie Rady (EWG) nr 3922/91 (Dz.Urz. UE L z 2018 r. Nr 212, s. 1) pozwala na ustanowienie przez państwo członkowskie Unii Europejskiej przepisów, które poddadzą eksploatację bezzałogowych statków powietrznych pewnym warunkom ze względów nieobjętych zakresem stosowania tego rozporządzenia, biorąc pod uwagę względy bezpieczeństwa publicznego lub ochronę prywatności i danych osobowych zgodnie z prawem Unii Europejskiej.

Umożliwia to określenie w krajowych scenariuszach standardowych warunków wykonywania operacji z użyciem systemu bezzałogowego statku powietrznego możliwych do wykonywania w kategorii „szczególnej”, o której mowa w art. 5 rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) Nr 2019/947 z 24.5.2019 r. w sprawie przepisów i procedur dotyczących eksploatacji bezzałogowych statków powietrznych (Dz.Urz. UE L z 2019 r. Nr 152, s. 45), w zakresie niezastrzeżonym dla Agencji Unii Europejskiej ds. Bezpieczeństwa Lotniczego.

Mając na uwadze art. 23 ust. 4 rozporządzenia 2019/947/UE, przed wejściem w życie projektowanego aktu prawnego Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego opracował i opublikował wytyczne określające zasady prowadzenia operacji z użyciem systemów bezzałogowych statków powietrznych – tzw. krajowe scenariusze standardowe. Każdy z tych scenariuszy zawiera szczegółowe wymagania dotyczące zakresu szkolenia teoretycznego oraz praktycznego, a także trybu przeprowadzania egzaminów i oceny kompetencji praktycznych pilotów. Spełnienie tych warunków stanowi wymóg nadzoru lotniczego w celu dopuszczenia do prowadzenia operacji w oparciu o dany scenariusz. W scenariuszach przewidziano również odrębne procedury dotyczące przedłużenia lub wznowienia ważności certyfikatu potwierdzającego znajomość wiedzy teoretycznej przez pilota bezzałogowego statku powietrznego.

Opracowanie każdego z krajowych scenariuszy standardowych zostało dokonane z uwzględnieniem poziomu ryzyka operacji wykonywanych przy użyciu bezzałogowych statków powietrznych, z rozróżnieniem na operacje realizowane w zasięgu widoczności wzrokowej (VLOS) oraz poza tym zasięgiem (BVLOS), jak również w zależności od kategorii technicznej statku powietrznego – w szczególności jego konstrukcji i maksymalnej masy startowej (MTOM).

Krajowe scenariusze standardowe – klasyfikacja i zakres stosowania

Projektowane rozporządzenie przewiduje osiem krajowych scenariuszy standardowych przypisanych do określonych typów operacji, klasy bezzałogowych statków powietrznych (masa startowa i konstrukcja) oraz parametrów operacyjnych (VLOS/BVLOS, FPV, kontrolowany obszar naziemny).

Wyróżniono następujące scenariusze:

1. Krajowy scenariusz standardowy NSTS-01 dla operacji w zasięgu widoczności wzrokowej (VLOS) lub z widokiem z pierwszej osoby (FPV) wykonywanych z użyciem bezzałogowego statku powietrznego o masie startowej mniejszej niż 4 kg;
2. Krajowy scenariusz standardowy NSTS-02 dla operacji w zasięgu widoczności wzrokowej (VLOS) wykonywanych z użyciem bezzałogowego statku powietrznego kategorii wielowirnikowiec (MR) o masie startowej mniejszej niż 25 kg;
3. Krajowy scenariusz standardowy NSTS-03 dla operacji w zasięgu widoczności wzrokowej (VLOS) wykonywanych z użyciem bezzałogowego statku powietrznego kategorii stałopłat (A) o masie startowej mniejszej niż 25 kg;
4. Krajowy scenariusz standardowy NSTS-04 dla operacji w zasięgu widoczności wzrokowej (VLOS) wykonywanych z użyciem bezzałogowego statku powietrznego kategorii śmigłowiec (H) o masie startowej mniejszej niż 25 kg;
5. Krajowy scenariusz standardowy NSTS-05 dla operacji poza zasięgiem widoczności wzrokowej (BVLOS) wykonywanych z użyciem bezzałogowego statku powietrznego o masie startowej mniejszej niż 4 kg, w odległości nie większej niż 2 km od pilota bezzałogowego statku powietrznego;
6. Krajowy scenariusz standardowy NSTS-06 dla operacji poza zasięgiem widoczności wzrokowej (BVLOS) wykonywanych z użyciem bezzałogowego statku powietrznego kategorii wielowirnikowiec (MR) o masie startowej mniejszej niż 25 kg, w odległości nie większej niż 2 km od pilota bezzałogowego statku powietrznego;
7. Krajowy scenariusz standardowy NSTS-07 dla operacji poza zasięgiem widoczności wzrokowej (BVLOS) wykonywanych z użyciem bezzałogowego statku powietrznego kategorii stałopłat (A) o masie startowej mniejszej niż 25 kg, w odległości nie większej niż 2 km od pilota bezzałogowego statku powietrznego;
8. Krajowy scenariusz standardowy NSTS-08 dla operacji poza zasięgiem widoczności wzrokowej (BVLOS) wykonywanych z użyciem bezzałogowego statku powietrznego kategorii śmigłowiec (H) o masie startowej mniejszej niż 25 kg, w odległości nie większej niż 2 km od pilota bezzałogowego statku powietrznego.

Poszczególne krajowe scenariusze standardowe zamieszczono odpowiednio w załącznikach 1–8 do projektowanego rozporządzenia.

Co istotne, każdy ze scenariuszy uwzględnia nie tylko charakterystykę techniczną bezzałogowych statków powietrznych i uwarunkowania przestrzeni operacyjnej, ale także definiuje szczegółowe wymagania w zakresie przygotowania pilota, obowiązków operatora, warunków bezpieczeństwa oraz trybu korzystania z przestrzeni powietrznej.

Skutki prawne wejścia w życie projektowanego rozporządzenia

Projektowane rozporządzenie nie wprowadza rewolucyjnych zmian w treści obowiązujących scenariuszy – stanowi raczej ich formalne usankcjonowanie w systemie źródeł prawa powszechnie obowiązującego. Przejrzystość i spójność prawna zostają wzmocnione poprzez odejście od formy wytycznych na rzecz aktu normatywnego.

Dzięki temu podmioty eksploatujące bezzałogowe statki powietrzne w kategorii „szczególnej” uzyskują pewność co do legalności wykonywanych czynności, co ma istotne znaczenie z punktu widzenia potencjalnej odpowiedzialności cywilnej, administracyjnej i karnej.

Etap legislacyjny

Projekt rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie krajowych scenariuszy standardowych został opublikowany w Rządowym Centrum Legislacji 17.4.2025 r. w tej chwili projekt podlega konsultacjom publicznym. Zgodnie z projektem rozporządzenie wejdzie w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia.