3 miesięcy temu
Naczelny Sąd Administracyjny zajął stanowisko w sprawie podatku od darowizny. Chodziło o spór pomiędzy podatniczką, a fiskusem, który rozgorzał, gdy Naczelnik Urzędu Skarbowego ustalił kobiecie wysokość zobowiązania podatkowego w podatku od spadków i darowizn z tytułu darowizny przekazanej przez ojca w gotówce na jej rzecz. Podatniczka uważała, iż będzie mogła skorzystać z pełnego zwolnienia wynikającego z art. 4a ustawy z 28.7.1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 596; dalej: PodSpDarU), ale organ skarbowy był innego zdania. W opinii Naczelnika US nie zostały spełnione wszystkie przesłanki warunkujące to zwolnienie.
Kobieta tłumaczyła, iż zawarła z ojcem umowę darowizny w formie pisemnej. O fakcie uzyskania pieniędzy w formie gotówkowej poinformowała skarbówkę w treści zgłoszenia SD-Z2. W części I „Sposób przekazania środków pieniężnych tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy”, nie zaznaczyła żadnego z kwadratów określonych w punktach od 89 do 92, ale zaznaczyła, iż darowiznę otrzymała w formie gotówki. Podatniczka następnie wpłaciła przedmiotową kwotę na swój rachunek bankowy, z którego później dokonywała płatności w związku z zawartą przez siebie umową deweloperską.
Fiskus był nieugięty. Argumentował, iż w myśl art. 4a ust. 1 PodSpDarU, gdy przedmiotem darowizny są środki pieniężne, dla skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania konieczne jest spełnienie trzech warunków:
- otrzymanie darowizny od jednej z osób wymienionych w tym przepisie;
- złożenie zgłoszenia o nabyciu własności środków pieniężnych (poza sytuacją wymienioną w art. 4a ust. 4 PodSpDarU);
- udokumentowanie ich otrzymania dowodem przekazania środków pieniężnych na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.
W opinii fiskusa w omawianym przypadku nie został spełniony ostatni warunek. Ponadto organ nie uwzględnił także zwolnienia określonego w art. 4 ust. 1 pkt 5 PodSpDarU. W myśl tego przepisu zwalnia się z podatku „nabycie w drodze darowizny pieniędzy lub innych rzeczy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w wysokości nieprzekraczającej 9637 zł od jednego darczyńcy, a od wielu darczyńców łącznie nie więcej niż 19 274 zł w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny, o ile pieniądze te lub rzeczy obdarowany przeznaczy w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni, budowę domu jednorodzinnego, nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość albo spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami”. W opinii fiskusa samo zawarcie umowy deweloperskiej nie daje podstawy do zastosowania tego zwolnienia, zaś w wymaganym czasie kobieta wydała tylko część darowizny na raty dla dewelopera i nie nabyła własności nieruchomości. W konsekwencji takiego stanowiska wyliczono kobiecie wymiar podatku od spadków i darowizn z uwzględnieniem kwoty wolnej dla nabywców zaliczanych do I grupy podatkowej.
Podatniczka zaskarżyła decyzje fiskusa. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w wyroku z 1.12.2021 r., I SA/Bd 248/21, Legalis, stanął po jej stronie. Organ przywołując orzecznictwo NSA stwierdził, iż najważniejsze jest tu wykonanie umowy darowizny. „Udokumentowanie czynności przekazania przedmiotu darowizny pieniężnej na konto obdarowanego ma służyć właśnie wykazaniu, iż w stanie faktycznym danej sprawy doszło rzeczywiście do wykonania umowy, o której mowa w art. 888 § 1 KC. Innymi słowy, najważniejsze jest udokumentowanie transferu pieniężnego składnika majątku darczyńcy do majątku obdarowanego. Tylko bowiem w ten sposób zapewni się bezpieczeństwo obrotu, poprzez wyeliminowanie prób dokonania wpłaty na rzecz samego siebie środków niewiadomego pochodzenia i nadania tej czynności pozoru wykonania umowy darowizny”.
Organ zgodził się także z linią orzeczniczą NSA, według której możliwość i potrzeba odstępstw – w pewnych przypadkach – od leksykalnego brzmienia przepisów regulujących ulgi podatkowe jest w pełni akceptowana w orzecznictwie sądowym. Co więcej WSA w Bydgoszczy odniósł się także do kwestionowania przez fiskusa możliwości skorzystania przez kobietę z ulgi z tytułu w art. 4 ust. 1 pkt 5 PodSpDarU. Sąd tłumaczył, że: „Odrębna własność lokalu mieszkalnego, stosownie do art. 2 ust. 1 ustawy z 24.6.1994 r. o własności lokali (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1048; dalej: WłLokU), może być ustanowiona wyłącznie w odniesieniu do samodzielnych lokali mieszkalnych albo lokali o innym przeznaczeniu. Odrębna własność lokalu może powstać w drodze umowy, jednostronnej czynności prawnej właściciela nieruchomości bądź orzeczenia sądu znoszącego współwłasność. Może ona jednak powstać także w wykonaniu umowy zobowiązującej właściciela gruntu do wybudowania na tym gruncie budynku oraz do ustanowienia – po zakończeniu budowy – odrębnej własności lokali i przeniesienia tego prawa na drugą stronę umowy lub inną wskazaną w umowie osobę. Warunkiem ważności umowy jest, aby osoba podejmująca się budowy była właścicielem gruntu, na którym budynek ma być wzniesiony oraz aby uzyskała pozwolenie na budowę, a roszczenie o ustanowienie odrębnej własności lokalu i o przeniesienie tego prawa zostało ujawnione w księdze wieczystej (art. 9 ust. 1 i 2 WłLokU). Powołany art. 9 WłLokU odnosi się do umów deweloperskich”.
Fiskus zaskarżył wyrok WSA w Bydgoszczy i sprawa trafiła na wokandę NSA. Ten w wyroku z 17.5.2024 r., III FSK 630/22, Legalis, oddalił skargę kasacyjną. Organ, powołując się na wcześniejszą uchwałę NSA (7) z 20.3.2023 r., III FPS 3/22, Legalis, zgodził się ze skarbówką, co do tego, iż przekazanie darowizny gotówką do ręki i późniejsza wpłata własna na swoje konto przez obdarowanego nie spełnia kryteriów uprawniających do całkowitego zwolnienia z podatku od darowizny. Z kolei co do możliwości skorzystania przez kobietę z tzw. ulgą mieszkaniową, organ przyznał rację WSA w Bydgoszczy. Skład orzekający podkreślił, iż art. 4 ust. 1 pkt 5 PodSpDarU nie warunkuje ulgi od tego, czy własność lokalu zostanie przeniesiona w okresie 12 miesięcy od otrzymania pieniędzy.
