Postępowanie grupowe w sprawach konsumenckich

Etap legislacyjny

Ustawa z 24.7.2024 r. o zmianie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2024 r. poz. 1237; dalej: RoszczGrupU24) została podpisana przez Prezydenta RP 8.8.2024 r. i weszła w życie 29.8.2024 r.

Cel wprowadzanych zmian

RoszczGrupU24 ma na celu – jak czytamy w uzasadnieniu do ustawy, dostępnym na stronie internetowej Sejmu RP, druk sejmowy nr 437 – wdrożenie do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1828 z 25.11.2020 r. w sprawie powództw przedstawicielskich wytaczanych w celu ochrony zbiorowych interesów konsumentów i uchylającej dyrektywę 2009/22/WE (Dz.Urz. UE L z 2020 r. Nr 409, s. 1). Dyrektywa zakłada wzmocnienie mechanizmu ochrony zbiorowych interesów konsumentów przez umożliwienie upoważnionym podmiotom działającym na rzecz ochrony konsumentów, wyznaczonym przez państwa członkowskie Unii Europejskiej, występowania z powództwami wytaczanymi w imieniu i na rzecz konsumentów.

RoszczGrupU24 nowelizuje:

Istota zmian

Zmiany polegają na wprowadzeniu modelu wytaczania powództw przeciwko przedsiębiorcom przed sądem powszechnym (sądem okręgowym), w ramach:

1. grupowego postępowania krajowego lub
2. grupowego postępowania transgranicznego, tj. takiego, w którym występuje element zagraniczny,

o stwierdzenie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów lub o roszczenia związane z ich stosowaniem.

Podmioty upoważnione

Działający w interesie konsumentów podmiot upoważniony będzie mógł dochodzić wobec przedsiębiorcy stwierdzenia stosowania praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów, a także roszczeń związanych z ich stosowaniem. Podmiotami upoważnionymi mogą być wyłącznie podmioty spełniające kryteria fachowości i niezależności, tj. podmioty wpisane do jawnego rejestru podmiotów upoważnionych, prowadzonego przez Prezesa UOKiK lub wpisane do rejestru podmiotów upoważnionych prowadzonych przez Komisję Europejską (w przypadku powództw grupowych transgranicznych) (art. 46a i nast. OchrKonkurU). W uproszczeniu będą to organizacje konsumenckie. Dodatkowo podmiotem upoważnionym będzie Rzecznik Finansowy.

Podmiot upoważniony będzie prowadził postępowanie w imieniu własnym, na rzecz wszystkich członków grupy (ogólny interes konsumentów obejmuje również interes grupy konsumentów). Oznacza to, iż podmiot upoważniony będzie stroną w postępowaniu grupowym, a jednocześnie, iż roszczenia, w przypadku ich zasądzenia przez sąd, przypadną członkom grupy (art. 4 ust. 3a RoszczGrupU).

Podmiot upoważniony, wytaczając powództwo grupowe, będzie mógł żądać:

Pozwem będą mogły być dochodzone roszczenia pozostające w związku ze stosowaniem praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów, takie jak: odszkodowanie, naprawa, wymiana, obniżenie ceny, rozwiązanie umowy, zwrot ceny, itd. (art. 1a ust. 4 RoszczGrupU).

Zasady wytoczenia powództwa

Podmiot upoważniony w tego rodzaju postępowaniu grupowym nie będzie miał obowiązku dowodzenia szkody poniesionej przez konsumentów ani winy przedsiębiorcy (art. 4b RoszczGrupU).

Do postępowania grupowego, na każdym jego etapie, będzie mógł wstępować Prezes UOKiK, przy odpowiednim zastosowaniu KPC i przepisów dotyczących prokuratora (art. 4c RoszczGrupU).

Warunkiem wytoczenia powództwa grupowego będzie uprzednie przedsądowe wezwanie przedsiębiorcy do zaniechania stosowanej określonej praktyki stanowiącej naruszenie interesów konsumentów, w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania (art. 4a ust. 1 RoszczGrupU).

RoszczGrupU24 przyznaje podmiotom upoważnionym możliwość nieobligatoryjnego pobierania opłat od konsumentów tytułem przystąpienia do grupy, w sytuacji, gdy jest to uzasadnione szczególnymi względami. Wwprowadzono maksymalne progi tych opłat. Opłata nie może być wyższa niż 5% dochodzonego roszczenia pieniężnego, jednak nie więcej niż 2000 zł, a w przypadku roszczenia niepieniężnego nie może przekraczać 1000 zł. Możliwość pobierania opłat od konsumentów nie będzie możliwa w przypadku, gdy powództwo o roszczenia związane ze stosowaniem praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów będzie wytaczał Rzecznik Finansowy. Uiszczona przez członka grupy opłata będzie podlegała zwrotowi wraz z ustawowymi odsetkami w przypadku odrzucenia pozwu albo zmiany podmiotu upoważnionego w toku postępowania (art. 5a ust. 1-6 RoszczGrupU).

Wyrok w postępowaniu grupowym

W razie uwzględnienia powództwa, sąd w wyroku wyznacza termin na wykonanie wyroku i nakłada na pozwanego obowiązek poinformowania członków grupy o prawomocnym orzeczeniu sądu i zasądzonych roszczeniach lub o zawartej ugodzie (art. 21 ust. 2b RoszczGrupU). Uwzględniając powództwo, sąd w sentencji wyroku:

Niezależnie od powyższego w sentencji wyroku sąd będzie mógł nałożyć na pozwanego obowiązek złożenia jednokrotnego albo wielokrotnego oświadczenia o stosowaniu przez przedsiębiorcę praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów. W takim przypadku sąd wyznaczy termin wykonania nałożonego obowiązku (art. 23a ust. 2 RoszczGrupU).

W przypadku opóźnienia w wykonaniu prawomocnego wyroku wydanego w sprawie o stwierdzenie stosowania praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów, sąd w postanowieniu będzie mógł nałożyć na pozwanego grzywnę w wysokości do 5 000 000 zł (art. 23b ust. 1 RoszczGrupU), a także grzywnę w wysokości do 50 000 zł za każdy dzień opóźnienia w wykonaniu prawomocnego wyroku, nie więcej niż 5 000 000 zł (art. 23c ust. 1 RoszczGrupU).