System Wjazdu i Wyjazdu (EES) w Polsce od 2030 r.

Etap legislacyjny

Prezydent RP podpisał 15.11.2024 r. ustawę z 18.10.2024 r. o udziale Rzeczypospolitej Polskiej w Systemie Wjazdu/Wyjazdu (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1688; dalej: UdzRPSysWjU). Ustawa ta wejdzie w życie – co do zasady – z dniem określonym w decyzji Komisji Europejskiej, zgodnie z art. 66 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/2226 z 30.11.2017 r. ustanawiającego system wjazdu/wyjazdu (EES) w celu rejestrowania danych dotyczących wjazdu i wyjazdu obywateli państw trzecich przekraczających granice zewnętrzne państw członkowskich i danych dotyczących odmowy wjazdu w odniesieniu do takich obywateli oraz określającego warunki dostępu do EES na potrzeby ochrony porządku publicznego i zmieniającego konwencję wykonawczą do układu z Schengen i rozporządzenia (WE) nr 767/2008 i (UE) nr 1077/2011 (Dz.Urz. UE L z 2017 r. Nr 327, s. 20), tj. 1.1.2030 r. (art. 26 UdzRPSysWjU).

System Wjazdu/Wyjazdy dla obywateli spoza UE – EES

Jak wynika wprost z uzasadnienia UdzRPSysWjU, ustawa służy stosowaniu Rozporządzenia 2017/2226. W tym kontekście należy wyjaśnić, iż Rozporządzenie 2017/2226 tworzy podstawy prawne do funkcjonowania scentralizowanego, informatycznego Systemu Wjazdu/Wyjazdu (Entry/Exit System) dla obywateli państw spoza Unii Europejskiej (dalej: EES). EES będzie elektronicznie rejestrował datę, godzinę i miejsce wjazdu i wyjazdu obywateli państw trzecich dopuszczonych do pobytu krótkoterminowego na terytorium państw członkowskich UE oraz obliczał okres ich dozwolonego pobytu. Ponadto w EES będą rejestrowane decyzje organu państwa członkowskiego o odmowie wjazdu i przyczynach tej odmowy. Celem wprowadzenia i funkcjonowania EES jest – jak wskazuje ustawodawca unijny – w szczególności:

Dla realizacji ww. celów niezbędne okazało się określenie w Rozporządzeniu 2017/2226 kategorii danych, które będą pobierane i wprowadzane do EES. Ustawodawca unijny wskazał, iż będą to:

Warto więc podkreślić, iż EES będzie miał zastosowanie wyłącznie do osób, które nie są obywatelami UE.

Krajowy System Informatyczny do spraw Systemu Wjazdu/Wyjazdu – KSI EES

UdzRPSysWjU określa zasady i sposób realizacji udziału Rzeczypospolitej Polskiej w EES, w tym obowiązki i uprawnienia organów dotyczące przetwarzania danych zawartych w EES przez Krajowy System Informatyczny do spraw Systemu Wjazdu/Wyjazdu (dalej: KSI EES) (art. 1 UdzRPSysWjU). Kompetencje w zakresie nadzoru nad prawidłowością działania KSI EES przyznano ministrowi adekwatnemu do spraw wewnętrznych.

Ustawodawca przewidział dwie możliwości dostępu do ww. systemu, tj. dostęp bezpośredni i pośredni.

W art. 3 UdzRPSysWjU wskazano organy i służby uprawnione do bezpośredniego dostępu do Systemu EES w celu realizacji poszczególnych zadań wynikających z Rozporządzenia 2017/2226. Bezpośredni dostęp do EES to dostęp umożliwiający wprowadzanie, zmianę, usuwanie oraz przeglądanie danych w systemie przetwarzanych przez KSI EES (art. 2 pkt 3 UdzRPSysWjU). Określono organy i służby, które mogą pobierać dane biometryczne obywateli państw trzecich. Należą do nich: Straż Graniczna, Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców, wojewoda, minister adekwatny do spraw wewnętrznych, minister adekwatny do spraw zagranicznych, konsul, Policja, Krajowa Administracja Skarbowa.

Wskazano także – w art. 4 UdzRPSysWjU – podmioty uprawnione do pośredniego dostępu do KSI EES w celu zapobiegania przestępstwom terrorystycznym lub innym poważnym przestępstwom, ich wykrywania oraz prowadzenia postępowań przygotowawczych. Przez dostęp pośredni rozumie się dostęp do przeglądania danych EES, realizowany za pośrednictwem centralnego punktu dostępu (art. 2 pkt 16 UdzRPSysWjU). Dostęp do tych danych przysługuje: prokuraturze; sądom; Policji; Straży Granicznej; Krajowej Administracji Skarbowej; Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego; Agencji Wywiadu; Centralnemu Biuru Antykorupcyjnemu; Służbie Ochrony Państwa; Służbie Kontrwywiadu Wojskowego; Służbie Wywiadu Wojskowego; Żandarmerii Wojskowej. jeżeli chodzi o centralny punkt dostępu, to funkcjonuje on w ramach komórki organizacyjnej Komendy Głównej Straży Granicznej, realizującej zadania Krajowej Jednostki ds. EES. Funkcję Krajowej Jednostki ds. EES pełni Komendant Główny Straży Granicznej (art. 5 ust. 1 UdzRPSysWjU).

UdzRPSysWjU przyznała szereg nowych kompetencji Komendantowi Głównemu Straży Granicznej. Realizuje on bowiem – jak wyżej wspomniano – zadania Krajowej Jednostki ds. EES odpowiedzialnej za udział Rzeczypospolitej Polskiej w EES (art. 5 ust. 1 UdzRPSysWjU), pełni rolę Centralnego Organu Technicznego Krajowego Systemu Informatycznego EES (COT KSI EES), odpowiedzialnego na aspekt techniczny wynikający z udziału w EES (art. 6 ust. 1 UdzRPSysWjU).

Ustawodawca uregulował także zasady ochrony danych osobowych gromadzonych w KSI SSE, wskazując m.in., iż ich administratorem jest Komendant Główny Straży Granicznej (art. 17 i nast. UdzRPSysWjU).

Zakres wprowadzonych zmian

W związku z UdzRPSysWjU, wprowadzono zmiany – o charakterze dostosowującym, mające na celu zachowanie spójności polskiego sytemu prawa – w następujących ustawach: