2 lat temu
Wielu skazanych zastanawia się, czy może liczyć na przedterminowe zwolnienie z wykonania kary pozbawienia wolności. Na mocy przepisów kodeksu karnego jest to możliwe, jednak wymaga dopełnienia określonych warunków. Sprawdź wymogi, które trzeba spełnić, aby liczyć na warunkowe przedterminowe zwolnienie.
Kiedy warunkowe przedterminowe zwolnienie jest możliwe?
Zgodnie z art. 77 kodeksu karnego warunkowe zwolnienie z odbycia reszty kary sprawcy skazanego na karę więzienia jest możliwe tylko wtedy, gdy jego postawa, adekwatności i warunki osobiste, okoliczności popełnienia przestępstwa oraz zachowanie po jego popełnieniu i w czasie odbywania kary uzasadniają przekonanie, iż skazany po zwolnieniu będzie stosował się do orzeczonego środka karnego lub zabezpieczającego i przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa.
Na tym warunki do przedterminowego zwolnienia się jednak nie kończą. Art. 78 kodeksu karnego stanowi, iż skrócenie odbycia kary może nastąpić dopiero po upływie połowy jej okresu. Kryteria zaostrzają się w razie recydywy oraz kar za najcięższe przestępstwa. W pierwszym przypadku skazany określony w art. 64 § 1 k.k. może zostać warunkowo zwolniony po odbyciu co najmniej dwóch trzecich kary, a w art. 64 § 2 najwcześniej po odbyciu trzech czwartych kary. Skazanego na karę 25 lat więzienia można z kolei warunkowo zwolnić po odbyciu 15 lat kary, a skazanego na karę dożywotniego więzienia po odbyciu 25 lat kary.
Jak to wygląda w praktyce?
Na warunkowe przedterminowe zwolnienie mogą liczyć skazani, którzy otrzymają tzw. pozytywną prognozę kryminologiczną. Celem jej przeprowadzenia jest ustalenie, czy uzasadnione jest przypuszczenie, iż skazany będzie przestrzegał porządku prawnego w przyszłości. Pod tym pojęciem rozumie się przede wszystkim respektowanie przepisów prawa karnego oraz prawa wykroczeń, kar porządkowych, a także postanowień innych dziedzin prawa, w tym m.in. prawa administracyjnego czy cywilnego.
Główne elementy oceny prognozy kryminologicznej to:
• postawa skazanego – dot. przede wszystkim stosunku do obowiązującego porządku prawnego w momencie popełniania czynu zabronionego oraz aktualnie;
• adekwatności osobiste – zarówno fizyczne, jak i psychiczne cechy charakteru, które bezpośrednio wpływają na jego zachowanie (np. temperament);
• warunki osobiste – tj. warunki środowiskowe, w których skazany żył przed popełnieniem przestępstwa i w jakich będzie przebywał po opuszczeniu zakładu karnego;
• okoliczności popełnienia przestępstwa – motywacje do złamania obowiązującego porządku prawnego, jakie doprowadziło do skazania, które mogą mieć znaczenie dla postawy skazanego w przyszłości (zarówno w trakcie, jak i przed złamaniem prawa);
• zachowanie po popełnieniu przestępstwa – tzn. w jego bezpośredniej okolicy bądź ewentualnie w trakcie przerwy w wykonywaniu kary – na niekorzyść skazanego będzie oddziaływać np. matactwo, utrudnianie postępowania przygotowawczego czy ukrywanie się przed organami ścigania,
• zachowanie sprawcy w trakcie odbywania kary – tj. w czasie przebywania w zakładzie karnym – np. czy sprawca podejmował pracę, czy był karany dyscyplinarnie lub czy brał udział w dostępnych dla osadzonych zajęciach kulturalno-oświatowych.
Warunki określone w art. 77 kodeksu karnego nie powinny jednak stanowić jedynej podstawy podjęcia decyzji przez sąd. Dopiero suma wszystkich kryteriów oceny kryminologicznej skazanego może sprawić, iż orzeczone zostanie warunkowe przedterminowe zwolnienie.
Okres próby
Przedterminowe zwolnienie następuje warunkowo. Okres próby stanowi czas pozostały do odbycia kary. W większości sytuacji nie może on być jednak krótszy niż 2 lata i dłuższy niż 5 lat (w przypadku recydywy z art. 64 § 2 k.k. wynosi on minimum 3 lata, a w odniesieniu do kary 25 lat albo dożywotniego więzienia okres próby wynosi lat 10).
Jeżeli w okresie próby i w ciągu 6 miesięcy od jej zakończenia nie odwołano warunkowego zwolnienia, karę uważa się za odbytą z chwilą warunkowego zwolnienia.
Dlaczego wprowadzono instytucję warunkowego przedterminowego zwolnienia?
W doktrynie wskazuje się, iż wprowadzenie instytucji warunkowego przedterminowego zwolnienia było uzasadnione względami indywidualnoprewencyjnymi. O ile cele kary w każdym przypadku pozostają niezmienne (np. prewencja, resocjalizacja itp.), to przedterminowe zwolnienie jest możliwe z uwzględnieniem stopnia ich realizacji. Decyzja w tym przedmiocie nie może być sprzeczna z funkcją kary i nie może uwalniać sprawcy od odpowiedzialności za swój czyn.
Jednocześnie ustawodawca doszedł do wniosku, iż w niektórych przypadkach po odbyciu części kary jej cele mogą zostać spełnione bez konieczności oczekiwania na upływ pierwotnie określonego w orzeczeniu sądowym terminu. Przy orzekaniu konieczne jest jednak zachowanie równowagi i uwzględnienie wszelkich informacji zebranych w trakcie odbywania kary. Gwarancyjna funkcja prawa karnego powoduje z kolei, iż zmiana kary może zostać orzeczona jedynie na korzyść skazanego (nie ma możliwości przedłużenia jej trwania).
