4 miesięcy temu
Dotychczasowe zasady ustalania opłat
Przed nowelizacją, w sprawach o uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli (czyli w sprawach ze skargi pauliańskiej – art. 527 i nast. KC) wysokość opłaty sądowej ustalano zgodnie z zasadami ogólnymi. W myśl art. 13 ustawy z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1144; dalej: KSCU) decydowała zatem wartość przedmiotu sporu (lub zaskarżenia). W przypadku gdy wartość ta nie przekraczała 20 000 zł, od akcji pauliańskiej należało wnieść opłatę stałą. W przypadku przekroczenia tego limitu, należna była opłata stosunkowa wynoszącą 5% wartości przedmiotu sporu (lub zaskarżenia), nie więcej jednak niż 200 000 zł.
Zmiany legislacyjne
Ustawą z 7.7. 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1860) wprowadzono art. 13f KSCU. Zgodnie z brzmieniem nowej jednostki redakcyjnej tekstu prawnego, w sprawach o uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej ponad 20 000 zł pobiera się opłatę stałą w wysokości 1000 zł, o ile roszczenie wierzyciela wobec dłużnika zostało stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu, orzeczeniem sądu polubownego, którego wykonalność została stwierdzona przez sąd, ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym, albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd. W konsekwencji, o ile roszczenie wierzyciela przeciwko dłużnikowi zostało stwierdzone odpowiednim tytułem, to wówczas wierzyciel wytaczający skargę pauliańską będzie mógł skorzystać z preferencyjnej, stałej stawki opłaty, wynoszącej jedynie 1 000 zł (stosowanej w przypadku wartości przedmiotu sporu powyżej 20 000 zł; w przypadku niższej wartości przedmiotu sporu działamy zgodnie z „widełkami” z art. 13 KSCU).
Komentarz
Zmianę należy ocenić pozytywnie. Ratio legis akcji pauliańskiej sprowadza się do ochrony wierzyciela przed fraudacyjną czynnością prawną jego dłużnika. Normatywna konstrukcja actio Pauliana wymaga jednak od wierzyciela udowodnienia w toku procesu ziszczenia się szeregu przesłanek warunkujących udzielenie ochrony przez sąd. W konsekwencji, wytoczenie skargi pauliańskiej wiąże się niekiedy z dużym ryzykiem dla wierzyciela. W przypadku niepowodzenia, wierzyciel nie odzyska środków zainwestowanych w proces (w szczególności opłaty od pozwu), a także, co do zasady, będzie musiał zwrócić koszty postępowania drugiej stronie. Nie dość zatem, iż taki wierzyciel wpierw nie otrzymał od dłużnika zaspokojenia swojej wierzytelności pieniężnej, to wskutek wytoczenia skargi pauliańskiej dotyczącej potencjalnie krzywdzącej dla wierzyciela czynności prawnej dłużnika, a następnie negatywnego rozstrzygnięcia sprawy, poniesie dodatkowy uszczerbek finansowy. Wprowadzenie stałej, niskiej opłaty od skargi pauliańskiej (stosowanej w przypadku, gdy wierzyciel legitymuje się już stosownym potwierdzeniem swojej wierzytelności), niweluje ryzyko wierzyciela. Dzięki temu, wierzyciel nie będzie musiał inwestować w procedurę pauliańską tak znaczących środków, a co za tym idzie, choćby w razie negatywnego rozstrzygnięcia, jego straty finansowe będą niższe, aniżeli na zasadach przewidzianych w poprzednim stanie prawnym. Opisywana zmiana legislacyjna powinna zatem spowodować częstsze korzystanie przez wierzycieli ze skargi pauliańskiej – instrumentu ochrony praw w obliczu nieuczciwego rozporządzania majątkiem przez dłużnika. Na marginesie wypada dodać, iż chociaż trudno określić intencję ustawodawcy w tym zakresie, to wydaje się, iż omawiana norma znajduje zastosowanie również w odniesieniu do środków zaskarżenia składanych w toku procesu pauliańskiego. W takim przypadku, pozwany, wnoszący apelację od wyroku uwzględniającego skargą pauliańską, również będzie mógł skorzystać z preferencyjnej stawki opłaty. Chociaż ten aspekt noweli nie przynosi korzyści wierzycielom poszukującym ochrony przed nieuczciwymi działaniami dłużników, to jednak przyjmując perspektywę ogólną, kierunek zmian podjęty przez ustawodawcę trzeba uznać za prawidłowy.
