Przestępstwo wyłudzenia pieniędzy – aspekty prawne i konsekwencje według Kodeksu karnego

Co to jest wyłudzenie pieniędzy?

Wyłudzenie pieniędzy nie zostało zdefiniowane przez Kodeks karny. Zachowania polegające na wyłudzeniu od innej osoby pieniędzy mogą być rozpatrywane z punktu widzenia różnych przestępstw – w zależności od sposobu działania lub zaniechania powziętego przez sprawcę. Niemniej jednak – niezależnie od typu czynu zabronionego – można stwierdzić, iż wyłudzenie pieniędzy jest przestępstwem polegającym na nielegalnym uzyskaniu środków pieniężnych od innej osoby lub osób.

Wyłudzenie pieniędzy a przepisy prawa karnego – art. 286 kk – oszustwo:

W przeważającej większości wypadków wyłudzenie pieniędzy będzie stanowiło przestępstwo oszustwa określone w art. 286 § 1 kk. Zgodnie z tym przepisem oszustwo to działanie lub zaniechanie sprawcy podejmowane jest w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, które może polegać na wprowadzeniu innej osoby w błąd albo wyzyskaniu jej błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, skutkujące doprowadzeniem tej osoby do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem. Paragraf 2 określa tak zwane oszustwo pokradzieżowe. Polega ono na żądaniu korzyści majątkowej w zamian za zwrot bezprawnie zabranej rzeczy.

Wobec powyższego nie każde doprowadzenie innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem stanowi oszustwo. Przestępstwo oszustwa zachodzi tylko wtedy, kiedy sprawca działał w określony sposób i tak:

1. wprowadzenie w błąd innej osoby polega na podjęciu przez sprawcę podstępnych zabiegów prowadzących do wywołania u pokrzywdzonego mylnego wyobrażenia o rzeczywistości;
2. wyzyskanie błędu osoby rozporządzającej mieniem dotyczy sytuacji, w której przed podjęciem zachowania przez sprawcę, osoba ta miała już fałszywe wyobrażenie o rzeczywistości, przy czym błąd polegający na nieświadomości lub urojeniu powstał bez udziału sprawcy. W praktyce wyzyskanie błędu to wykorzystanie przez sprawcę już istniejących, niezgodnych z rzeczywistością opinii lub wyobrażeń osoby rozporządzającej mieniem (pokrzywdzonego), przy jednoczesnym braku jakiejkolwiek aktywności sprawcy zmierzającej do skorygowania błędnego wyobrażenia o rzeczywistości przez pokrzywdzonego;
3. wyzyskanie niezdolności osoby do należytego pojmowania przedsiębranego działania polega na doprowadzeniu w jakikolwiek sposób do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez osobę (pokrzywdzonego) nie posiadającą umiejętności prawidłowej oceny podejmowanych działań. Dla uznania, iż sprawca wykorzystał niezdolność osoby do rozporządzającej mieniem do należytego pojmowania przedsiębranego działania wystarczające będzie ustalenie przez sąd, iż w czasie rozporządzenia mieniem osoba dokonująca czynności nie zdawała sobie sprawy z tego, jaką czynność prawną zawiera i jakie skutki prawne lub ekonomiczne mogą wynikać z tej czynności.

Oszustwo może być popełnione w zamiarze bezpośrednim, który polega na tym, iż sprawca chce popełnić czyn zabroniony. Jest to też tak zwane przestępstwo kierunkowe („w celu osiągnięcia korzyści majątkowej” doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia mieniem).

Wyłudzenie pieniędzy a przepisy prawa karnego – art. 297 kk – przęstepstwo wyłudzenia kredytu:

Przestępstwo wyłudzenia pieniędzy może przybrać także bardziej wyrafinowaną formę w postaci tak zwanego wyłudzenia kredytu.

Wyłudzenie kredytu jest to przestępstwo, w którym sprawca działa w celu uzyskania dla siebie lub kogo innego, od banku lub jednostki organizacyjnej prowadzącej podobną działalność gospodarczą na podstawie ustawy albo od organu lub instytucji dysponujących środkami publicznymi – kredytu, pożyczki pieniężnej, poręczenia, gwarancji, akredytywy, dotacji, subwencji, potwierdzenia przez bank zobowiązania wynikającego z poręczenia lub z gwarancji lub podobnego świadczenia pieniężnego na określony cel gospodarczy, instrumentu płatniczego lub zamówienia publicznego i w związku z tym przedkłada podrobiony, przerobiony, poświadczający nieprawdę albo nierzetelny dokument albo nierzetelne, pisemne oświadczenie dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionego wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia (art. 297 § 1 k.k.).

Istotnym jest, iż dokonanie oszustwa kredytowego następuje niezależnie od tego, czy doszło do udzielenia świadczenia, o które ubiegał się sprawca, a także od tego, czy mający go udzielić został wprowadzony w błąd i czy w ogóle zapoznał się z treścią przedkładanego przez sprawcę dokumentu lub oświadczenia. Dokonanie przestępstwa określonego w art. 297 § 1 k.k. następuje w chwili, gdy sprawca przedłoży bankowi fałszywe lub stwierdzające nieprawdę dokumenty bądź nierzetelne oświadczenie, niezależnie od tego, czy skutkowały one uzyskaniem z banku kredytu, pożyczki, gwarancji czy innego finansowania (dla jego przypisania nie jest więc wymagane zaistnienie szkody).

Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż w praktyce orzeczniczej sądy przyjmują, iż o ile sprawca, przedkładając fałszywe lub stwierdzające nieprawdę dokumenty albo składając nierzetelne pisemne oświadczenia, wyłudził kredyt lub bankową pożyczkę pieniężną, działając w z góry powziętym zamiarze ich niespłacenia, konieczna jest kumulatywna kwalifikacja przestępstwa na podstawie przepisów art. 297 § 1 k.k. w związku z art. 286 § 1 k.k.

Wyłudzenie kredytu jest przestępstwem umyślnym, które może być popełnione w zamiarze bezpośrednim kierunkowym.

Wyłudzenie pieniędzy a przepisy prawa karnego – art. 191 kk – przęstepstwo zmuszania:

Stosowanie przemocy lub groźby bezprawnej w celu zmuszenia innej osoby do określonego zachowania się (działania, zaniechania lub znoszenia) stanowi określone w art. 191 § 1 k.k. przestępstwo zmuszania. Sprawca może stosować przemoc lub groźbę bezprawną w celu wydania mu mienia, na przykład w postaci pieniędzy. Często metodyka działania sprawcy (jego modus operandi) przy tym typie przestępstwa to szantaż.

Szczególną (kwalifikowaną) formę zmuszania stanowi wymuszenie zwrotu wierzytelności, o którym mowa w art. 191 § 2 k.k. Najprościej ujmując jest to prywatna egzekucja długów dzięki gróźb lub przemocy. Istotnym jest, iż dla przypisania przestępstwa z art. 191 § 2 k.k. wystarczające jest subiektywne przekonanie sprawcy o istnieniu wierzytelności, obiektywnie natomiast nie musi ona istnieć.

Jest to przestępstwo umyślne, które może być popełnione z zamiarem zarówno bezpośrednim, jak i ewentualnym (co oznacza, iż sprawca ani chce, ani nie chce popełnienia czynu zabronionego, ale przewidując możliwość jego popełnienia, godzi się na to).

Wyłudzenie pieniędzy od osoby prywatnej:

W praktyce ofiarami wyłudzeń pieniędzy stają się najczęściej osoby prywatne. Sprawcy stosują wiele przestępczych sposobów działania, w tym przede wszystkim:

1. oszustwo na „legendę” – polega na podszyciu się przez przestępcę pod inną osobę, na przykład: członka rodziny (wnuczka) lub znajomego, pracownika banku, policjanta;
2. wysyłanie nieprawdziwych wezwań do zapłaty (w dowolnej formie: list, wiadomość e-mail, SMS) wraz z danymi do płatności lub linkiem do jej wykonania;
3. wyłudzenie kodu płatniczego BLIK;
4. fałszywe oferty sprzedażowe.

W przypadku przestępstwa zmuszania sposoby działania sprawców są zdecydowanie bardziej oczywiste, bezpośrednie i niebezpieczne (groźby, przemoc).

Niezależnie od sposobu działania sprawcy, o ile jesteś ofiarą przestępstwa, to zdarzenie takie powinno zostać niezwłocznie zgłoszone adekwatnym organom (o czym w dalszej części artykułu).

Próba wyłudzenia pieniędzy (usiłowanie) – jakie są konsekwencje według kodeksu karnego?

Zgodnie z art. 13 § 1 kk, odpowiada za usiłowanie popełnienia przestępstwa, kto w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które jednak nie następuje. Brak dokonania oznacza, iż zachowanie się sprawcy nie zrealizowało wszystkich znamion czynu zabronionego, w szczególności nie spowodowało skutku, do którego sprawca zmierzał. Potocznie można stwierdzić, iż usiłowanie próba wyłudzenia pieniędzy.

Usiłowanie zachodzi także wtedy, gdy sprawca nie uświadamia sobie, iż dokonanie jest niemożliwe ze względu na brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego lub ze względu na użycie środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego (art. 13 § 2 kk). Istota usiłowania nieudolnego polega na tym, iż sprawca jest przekonany, iż dokona przestępstwa, podczas gdy jest to obiektywnie niemożliwe.

Osoba usiłująca dokonać przestępstwa odpowiada na tych samych zasadach jak sprawca wyłudzenia, albowiem sąd wymierza karę za usiłowanie w granicach zagrożenia przewidzianego dla danego przestępstwa. Jedynie w wypadku usiłowania nieudolnego sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a choćby odstąpić od wymierzenia kary.

Od jakiej kwoty jest wyłudzenie pieniędzy?

Klienci kancelarii adwokackich bardzo często zadają pytanie od jakiej kwoty wyłudzenie pieniędzy jest wykroczeniem, a od jakiej jest już przestępstwem. Prawda jest taka, iż nie ma tutaj tak zwanego przepołowienia. Karalność wyłudzenia pieniędzy w formie oszustwa jest niezależna od wartości szkody. o ile wymuszenie zachodzi w formie wyłudzenia kredytu to – tak jak było to już wskazywane – odpowiedzialność za nie jest w ogóle niezależna od zaistnienia szkody. Odpowiedzialność za popełnienie przestępstwa zmuszania zachodzi natomiast bez względu na to, czy pokrzywdzony zachował się w sposób, do jakiego zmuszał go sprawca.

Co grozi sprawcy za wyłudzenie pieniędzy (wymiar kary)?

Za popełnienie oszustwa, w jego podstawowej formie, sprawca podlega karze od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności. Tej samej karze podlega sprawca oszustwa pokradzieżowego. o ile sąd zakwalifikuje czyn jako tak zwany wypadek mniejszej wagi, sprawca, to wówczas sprawcy grozi kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo więzienia do lat 2.

Za wyłudzenie kredytu sprawca podlega karze więzienia od 3 miesięcy do lat 5. Należy pamiętać, iż w razie skazania za przestępstwo określone w art. 297 k.k. sąd może wymierzyć obok kary więzienia grzywnę w wysokości do 3000 stawek dziennych.

W niektórych przypadkach możliwe jest ubieganie się o Odroczenie wykonania kary, co może być korzystnym rozwiązaniem dla sprawcy.

Surowszą odpowiedzialność poniesie sprawca wyłudzenia w stosunku do mienia znacznej wartości (jest to mienie, którego wartość w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza 200.000 złotych). W takim przypadku sprawca oszustwa lub wyłudzenia kredytu podlega karze więzienia od 1 roku do lat 10.

Czyn z art. 191 § 1 k.k. zagrożony jest karą więzienia do lat 3.

Co zrobić w przypadku wyłudzenia i gdzie zgłosić wyłudzenie pieniędzy przez internet?

Aktualnie wszelkiego rodzaju wyłudzenia zdarzają się coraz częściej. Przestępstwa takie są łatwiejsze dzięki możliwościom jakie daje Internet i współczesne technologie. Istotny dla możliwości wykrycia sprawcy, a także ograniczenia ewentualnych szkód jest czas reakcji ze strony osoby pokrzywdzonej.

W związku z tym osoba, która padła ofiarą wyłudzenia, powinna niezwłocznie zgłosić sprawę na policję lub do prokuratury składając zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa (w tym miejscu zaznaczyć należy, iż ściganie przestępstwa określonego w art. 191 § 1 k.k. następuje na wniosek pokrzywdzonego). Równolegle – jeżeli wyłudzenie dotyczyło transakcji bankowej – należy skontaktować się z bankiem i poinformować instytucję o przestępczym zdarzeniu (co w niektórych sytuacjach umożliwi anulowanie transakcji i zwrot pieniędzy na rachunek bankowy). o ile masz wątpliwości jak postąpić, to zawsze możesz nawiązać współpracę z doświadczonym adwokatem, który z pewnością Ci doradzi i przeprowadzi przez cały proces.

Czy wyłudzenie pieniędzy to przestępstwo?

Wyłudzenie jest przestępstwem i to niezależnie od przyjętej kwalifikacji prawnej. Przestępstwo może nieść ze sobą poważne konsekwencje prawne dla sprawcy oraz finansowe dla ofiary. Skuteczna obrona przed takim czynem – niezależnie od tego czy jesteś prawdą czy pokrzywdzonym – wymaga zrozumienia skomplikowanych mechanizmów prawnych. W tym celu – tak jak napisałem powyżej – konieczne może być skorzystanie z pomocy adwokata specjalizującego się w sprawach karnych. o ile chciałbyś uzyskać poradę lub potrzebujesz obrońcy w sprawie – zapraszam do kontaktu.

Jeżeli potrzebujesz wsparcia prawnego, warto skontaktować się z doświadczonym adwokat szczecin, który pomoże w Twojej sprawie.