Warunki uchylenia wyroku i przekazania do ponownego rozpoznania

Opis stanu faktycznego

SR w C. uznał oskarżonych:

1. M.K. za winną tego, iż w okresie między 14.3.2012 r. a 31.7.2013 r. w Balinie, działając w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, pełniąc funkcję Prezesa Zarządu spółki, wobec grożącej upadłości oraz w celu udaremnienia wykonania szeregu orzeczeń, wyrządziła szkodę wielu wierzycielom przez to, iż rozporządziła składnikami swojego majątku zagrożonymi zajęciem w ten sposób, iż zbyła je na rzecz G. Sp. z o.o., tj. przestępstwa z art. 300 § 2 KK i art. 300 § 3 KK w zw. z art. 11 § 2 KK, w zw. z art. 12 KK, za co wymierzył jej karę 2 lat pozbawienia wolności. Z kolei 25.1.2017 r. w C., jako Prezes Zarządu w sytuacji grożącej spółce upadłości dokonała spłaty wierzyciela A.T. na kwotę 10.400 zł, działając na szkodę pozostałych wierzycieli, tj. przestępstwa z art. 302 § 1 KK, za co wymierzył jej karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, a w okresie od 24.1.2017 r. do 14.12.2017 r. ukrywała dokumenty księgowo-finansowe spółki, którymi nie miała prawa rozporządzać, tj. przestępstwa z art. 276 KK, za co wymierzył jej karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, przy czym na mocy art. 85 § 1 KK i art. 86 § 1 KK wymierzono oskarżonej karę łączną 2 lat pozbawienia wolności;
2. T.G. za winnego tego, iż w okresie między nieustalonym miesiącem 2013 r. a grudniem 2013 r. w B. oraz C., działając w imieniu Sp. M., oraz nie mogąc zaspokoić wszystkich wierzycieli, spłacił wyłącznie zobowiązanie zaciągnięte wobec L.H.I., czym działał na szkodę pozostałych wierzycieli spółki, tj. przestępstwa z art. 302 § 1 KK, za co wymierzono mu karę roku pozbawienia wolności.

Po rozpoznaniu apelacji wniesionych przez pełnomocników oskarżycieli posiłkowych, obrońcę oskarżonego, obrońcę oskarżonej, oskarżonego oraz oskarżoną, SO w K. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę SR w C. do ponownego rozpoznania.

Prokurator wniósł na podstawie art. 539a § 1 KPK skargę na wyrok Sądu odwoławczego, zaskarżając go w całości na niekorzyść oskarżonych M.K. i T.G., zarzucając naruszenie art. 437 § 2 zdanie 2 KPK. Podnosząc powyższe, wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy SO w K. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Obrońcy oskarżonych w pisemnych odpowiedziach na złożoną skargę wnieśli o jej oddalenie.

Po rozpoznaniu skargi w trybie art. 539a § 1 KPK, wniesionej przez prokuratora, SN uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę SO w K. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Uzasadnienie SN

Zdaniem SN skarga była zasadna, co pociągało za sobą konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania SO w K. w postępowaniu odwoławczym.

Sens instytucji skargi na wyrok sądu odwoławczego polega na ograniczeniu liczby wyroków kasatoryjnych do tych sytuacji, w których przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi meriti jest absolutnie niezbędne dla realizacji celów postępowania karnego. Możliwość wydania przez sąd odwoławczy orzeczenia o charakterze kasatoryjnym została zatem w istotnym stopniu ograniczona przez ustawodawcę, wraz z wejściem w życie ustawy z 27.9.2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r. poz. 1247), ponieważ zastrzeżono ją do wyjątkowych wypadków, wyraźnie wskazanych w ustawie (por. postanowienie SN z 8.2.2022 r., III KS 2/22, Legalis).

Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w uchwale SN z 25.1.2018 r., I KZP 13/17, Legalis, zadaniem SN jest wyłącznie skontrolowanie, czy zachodzi tzw. bezwzględna przyczyna odwoławcza z art. 439 § 1 KPK, albo czy sąd odwoławczy uchylił wyrok mimo braku formalnych przeszkód określonych w art. 454 KPK do wydania wyroku zmieniającego, oraz czy konieczne jest przeprowadzenie w całości przewodu sądowego (art. 437 § 2 in fine KPK). Organ ten nie ocenia natomiast merytorycznej zasadności konstatacji sądu odwoławczego w kwestii stwierdzonych uchybień, gdyż byłoby to równoznaczne z rozpoznaniem sprawy „co do istoty” (por. postanowienie SN z 23.9.2021 r., IV KS 23/21, Legalis). W przypadku wskazania przez sąd na potrzebę uchylenia wyroku w związku z koniecznością przeprowadzenia przewodu na nowo w całości (art. 437 § 2 zd. 2 in fine KPK) SN ocenia, czy uchybienia w postępowaniu przed sądem I instancji, uzasadniające rozstrzygnięcie kasatoryjne, mogły być usunięte w postępowaniu apelacyjnym, biorąc po uwagę, iż stwierdzenie konieczności, o której mowa w art. 437 § 2 zd. drugie in fine KPK, zachodzi wówczas, gdy orzekający sąd I instancji naruszył przepisy prawa procesowego. W realiach sprawy skutkowało to nierzetelnością prowadzonego postępowania sądowego, uzasadniającą potrzebę powtórzenia (przeprowadzenia na nowo) wszystkich czynności procesowych składających się na przewód sądowy w sądzie I instancji (postanowienie SN z 19.10.2021 r., V KS 25/21, Legalis).

W niniejszej sprawie SO w Krakowie uznał, iż wyrok SR w C. poddany jego kontroli musi zostać uchylony ze względu na konieczność ponownego przeprowadzenia całego postępowania dowodowego.

Wskazując na braki dowodowe, SO uznał, iż Sąd I instancji nie zweryfikował na rozprawie okoliczności o zasadniczym znaczeniu dla oceny, czy oskarżeni wypełnili wszystkie znamiona zarzucanych im przestępstw, co implikuje konieczność przeprowadzenia postępowania w całości od początku.

Jakkolwiek rację ma Sąd odwoławczy, iż w postępowaniu prowadzonym przed SR w C. nie udało się zgromadzić pełnego materiału dowodowego, który wykazuje istotne luki wymagające uzupełnienia, jednak nie stanowiło to wystarczającej podstawy do uchylenia wyroku Sądu I instancji i przekazania sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania. choćby tak istotne braki w tym postępowaniu nie są bowiem równoznaczne z koniecznością przeprowadzenia w sprawie na nowo przewodu sądowego w całości. Nie można tracić z pola widzenia, iż konieczność ponownego przeprowadzenia wszystkich dowodów w postępowaniu przed sądem I instancji zachodzi tylko wówczas, gdy wszystkie dowody zostały nieprawidłowo przeprowadzone lub w ogóle nie przeprowadzono żadnych dowodów, albo kiedy nieprawidłowe przeprowadzenie większości dowodów w sądzie I instancji powoduje niemożność poddania ocenie tych prawidłowo przeprowadzonych (por. postanowienie SN z 27.7.2021 r., III KS 11/21, Legalis). W niniejszej sprawie nie występuje żadna z tych okoliczności.

Czynności, które należy przeprowadzić w tej sprawie, aby pozyskać kompletny materiał dowodowy umożliwiający zweryfikowanie, czy zachowanie oskarżonych wypełniło znamiona zarzuconych im przestępstw, mogą zostać z powodzeniem przeprowadzone w postępowaniu odwoławczym, bez potrzeby prowadzenia postępowania dowodowego w całości od nowa. Nie ma konieczności powtarzania dotychczas przeprowadzonych dowodów (np. z zeznań świadków), skoro brak jest zastrzeżeń do sposobu procedowania Sądu I instancji w tym zakresie: „Wykazanie potrzeby przeprowadzenia przewodu sądowego w całości na nowo musi być powiązane z argumentacją potwierdzającą wadliwość przeprowadzenia wszystkich lub co najmniej zasadniczych dowodów w sprawie, której miałby dopuścić się Sąd I instancji” (wyrok SN z 18.7.2019 r., IV KS 24/19, Legalis). Sąd odwoławczy nie miał takich zastrzeżeń do orzeczenia Sądu meriti, podkreślając jedynie niekompletność materiału dowodowego.