Wielka Brytania przekaże Mauritiusowi zwierzchnictwo nad leżącymi na Ocenie Indyjskim wyspami Czagos, które od ponad 50 lat były przedmiotem sporu między tymi państwami, ale znajdująca się na wyspie Diego Garcia baza wojskowa pozostanie pod jurysdykcją brytyjsko-amerykańską przez co najmniej 99 lat.
Chagos to archipelag ponad 60 małych, ale strategicznie ważnie położonych wysp, które do 1965 roku były administracyjnie powiązane z Mauritiusem. W związku z planami przyznania niepodległości Mauritiusowi Wielka Brytania je wydzieliła, tworząc odrębny podmiot o nazwie Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego, a z powodu negocjowanej wówczas umowy ze Stanami Zjednoczonymi o utworzeniu bazy wojskowej na Diego Garcia, jedynej zamieszkanej wyspie w archipelagu, wysiedliła z niej całą ludność.
Mauritius od dawna argumentował, iż został zmuszony do oddania wysp Chagos w zamian za zgodę Wielkiej Brytanii na swoją niepodległość, ale przez lata nie udawało mu się uzyskać żadnego znaczącego poparcia dla tych roszczeń. W ostatnich latach sytuacja zaczęła się odwracać - Mauritius pozyskał poparcie państw afrykańskich, a także różnych organów ONZ, co skłoniło poprzedni brytyjski rząd do rozpoczęcia negocjacji.
"To przełomowy moment w naszych stosunkach i demonstracja naszego trwałego zaangażowania w pokojowe rozwiązywanie sporów i praworządność" - napisali w opublikowanym w czwartek wspólnym oświadczeniu premierzy Wielkiej Brytanii - Keir Starmer i Mauritiusu - Pravind Jugnauth. Dodali, iż zobowiązują się do "zapewnienia długoterminowego, bezpiecznego i skutecznego funkcjonowania istniejącej bazy na Diego Garcia, która odgrywa istotną rolę w bezpieczeństwie regionalnym i globalnym", a porozumienie ma "naprawić krzywdy z przeszłości i zademonstrować zaangażowanie obu stron we wspieranie dobrobytu Czagosyjczyków".
W opublikowanym komunikacie brytyjskiego rządu podkreślono, iż dzięki porozumieniu po raz pierwszy od ponad 50 lat status bazy będzie prawnie zabezpieczony i niekwestionowany, a bez tego porozumienia długoterminowa i bezpieczna eksploatacja bazy byłaby zagrożona.
"Ten rząd odziedziczył sytuację, w której długoterminowe, bezpieczne funkcjonowanie bazy wojskowej Diego Garcia było zagrożone ze względu na kwestionowaną suwerenność i trwające roszczenia prawne. Dzisiejsze porozumienie zabezpiecza tę istotną bazę wojskową na przyszłość. Wzmocni ono naszą rolę w ochronie globalnego bezpieczeństwa, zamknie możliwość użycia Oceanu Indyjskiego jako niebezpiecznego nielegalnego szlaku migracyjnego do Wielkiej Brytanii, a także zagwarantuje nasze długoterminowe relacje z Mauritiusem, bliskim partnerem ze Wspólnoty Narodów" - oświadczył minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii David Lammy.
Mówiąc o nielegalnych szlakach migracyjnych, odniósł się on do sytuacji z 2021 roku, gdy ok. 90 Tamilów ze Sri Lanki ubiegających się o azyl przybyło na Diego Garcia, ale rząd Wielkiej Brytanii argumentował, iż konwencja dotycząca uchodźców nie ma tam zastosowania, więc pozostają oni w prawnym zawieszeniu.
Zadowolenie z porozumienia wyraził prezydent USA Joe Biden, który oświadczył: "Jest to wyraźny dowód na to, iż dzięki dyplomacji i partnerstwu kraje mogą przezwyciężyć długotrwałe historyczne wyzwania, aby osiągnąć pokojowe i wzajemnie korzystne wyniki".
Z Londynu Bartłomiej Niedziński (PAP)
bjn/ ap/
